współpraca reklamowa, materiał sponsorowany
Niniejszy artykuł nie stanowi źródła porady medycznej (ani reklamy produktu). Treści zawarte w powyższym artykule są udostępniane wyłącznie w celach edukacyjnych i nie mogą zastąpić indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza lub farmaceutę. Należy zawsze zasięgnąć porady swojego lekarza lub innego wykwalifikowanego dostawcy usług zdrowotnych odnośnie sposobu leczenia zalecanego dla Państwa diagnozy lub stanu chorobowego. Nigdy nie należy lekceważyć porady medycznej ani opóźniać jej zasięgnięcia z powodu informacji przeczytanych na stronie internetowej.
Mikrobiota jelitowa to zróżnicowany zespól mikroorganizmów – przede wszystkim bakterii i grzybów – zasiedlających przewód pokarmowy. Bakterie jelitowe najliczniej kolonizują końcowy odcinek przewodu pokarmowego, czyli jelito grube, najmniejsza ich ilość powinna być z kolei obecna w żołądku z uwagi na silnie kwaśne pH. Również liczba drobnoustrojów w jelicie cienkim nie powinna przekraczać 103 – 105 jednostek tworzących kolonię na 1 ml. Mniejsza liczebność bakterii w górnym odcinku jelit wynika przede wszystkim z faktu, że rolą jelita cienkiego jest trawienie i wchłanianie pokarmu. Ruchy perystaltyczne są tu dość silne co nie sprzyja nadmiernej kolonizacji bakteryjnej. Przerost bakterii w jelicie cienkim (SIBO/ IMO) jest stanem nieprawidłowym, skorelowanym z rozwojem dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (wzdęcia, biegunki, zaparcia) oraz niedoborów żywieniowych (Takakura, W., 2020; Ostrowski, B., 2020).
Tymczasem w jelicie grubym bakterie jelitowe znajdują optymalne warunki do rozwoju. Ruchy robaczkowe są znacznie wolniejsze, co sprzyja zasiedleniu nabłonka przez liczne mikroby. Skład mikrobioty jelitowej w znacznym stopniu zależy od codziennej diety. Do jelita grubego docierają niestrawione włókna pokarmowe (błonnik) stanowiące główne „paliwo” dla mikrobów jelitowych. Bakterie symbiotyczne w jelicie wykorzystują go w procesach swojego metabolizmu, produkując substancje odżywcze dla komórek nabłonka jelita (m. in. krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe). Substancje te są niezbędne w procesach regeneracji nabłonka, a ich niedobór sprzyja rozwojowi stanów zapalnych (Jiayu Ma., 2021).
Procesy metaboliczne toczone przez bakterie beztlenowe w jelitach (z uwagi na niską zawartość tlenu w jelicie grubym dominują obligatoryjne beztlenowce) prowadzą także do wytwarzania innych prozdrowotnych dla organizmu substancji, między innymi serotoniny i innych neuroprzekaźników, witamin z gruby B czy witaminy K. (Krakowiak, O., 2015)
Na tym nie kończą się rozliczne funkcje mikrobiomu. Nasz ekosystem jelitowy pełni bowiem szereg istotnych ról, wpływających nie tylko na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, ale także pozornie niezwiązanych z jelitami narządów i tkanek.
Mikrobiom – w czym uczestniczy?
Warto wspomnieć przede wszystkim o wpływie mikrobioty na aktywację i sprawne funkcjonowanie układu odpornościowego. Ponad 70 % komórek immunokompetentnych zlokalizowanych jest w przewodzie pokarmowym (mowa o układzie immunologicznym GALT), a trenerami struktur odpornościowych jest właśnie mikroflora jelitowa. Nie dziwi więc jej wpływ na sprawne działanie układu odpornościowego. Rola mikrobioty rozważana jest także w aspekcie potencjalnego jej udziału w modulacji procesów alergicznych czy autoimmunizacyjnych, będących dysfunkcjami układu odpornościowego. ( Rooks MG., 2016; Wiertsema, S. P., 2021).
Jelita a odporność wydają się być nierozerwalnym połączeniem, stąd coraz częściej powtarzane stwierdzenie, że odporność mieszka w jelicie. Coraz lepiej poznana jest także oś jelitowo – mózgowa, czyli dwukierunkowy szlak łączący ośrodkowy układ nerwowy z przewodem pokarmowym. Z tego względu szacuje się, iż kondycja przewodu pokarmowego może wywierać niebagatelny wpływ na samopoczucie psychiczne i vice versa (Foster, J. A., 2013).
W aspekcie zdrowia skóry nie można z kolei pominąć wpływu bakterii jelitowych na mikrobiom skóry. Uważa się, iż produkowane w toku metabolizmu bakteryjnego w jelicie substancje wpływają (korzystnie bądź obciążająco) na mikrobiom skóry. Bakterie kolonizujące skórę mają z kolei niebagatelny wpływ na jej kondycję. Postuluje się, że istotne znaczenie w rozwoju problemów skórnych oraz związanych z utratą włosów ma ponadto zwiększona przesiąkliwość bariery jelitowej, za co odpowiadać może dysbioza jelitowa (Park, D. H., 2021). Podejmuje się więc próby modyfikacji ekosystemu jelitowego u pacjentów z problemami dermatologicznymi.
W kwestii „nowinek” medycznych z pewnością intrygującym jest powiązanie pomiędzy kompozycją mikrobiomu a mniejszą lub większą tendencją do nadwagi czy otyłości. Być może już wkrótce do aktywności fizycznej i odpowiedniej energetyczności diety jako podstaw uzyskania prawidłowej masy ciała dołączy także odpowiednia modyfikacja mikrobiomu jelitowego Sanmiguel, C., 2015).
Bakterie jelitowe badane są także w aspekcie wpływu na skuteczność terapii farmakologicznych, między innymi terapii lewodopą u pacjentów z chorobą Parkinsona (Lubomski M., 2020). Wpływ ten bada nowa dziedzina nauki zwana farmakomikrobiomiką.
Niestety, korzystny wpływ drobnoustrojów na nasze zdrowie często jest znoszony, z uwagi na zaburzenie prawidłowych stosunków bakteryjnych w jelicie, czyli dysbiozę jelitową.
Gdy w przewodzie pokarmowym zaczynają dominować mikroby chorobotwórcze następczo rozwinąć się mogą nie tylko dolegliwości gastryczne, ale także problemy z układem odpornościowym, nastrojem, kondycją skóry itp.
Mikroorganizmy patogenne namnażają się nadmiernie szczególnie często w następstwie antybiotykoterapii, przebytych chorób, nasilenia stresu czy wysokoprzetworzonej diety i nadużywania substancji uzależniających.
- Takakura W., Pimentel M.: Small Intestinal Bacterial Overgrowth and Irritable Bowel Syndrome – An Update. Front Psychiatry 2020; 10;11:664.
- Ostrowski, B., & Kukla, M. (2020). SIBO–what the general practitioner should know. Paediatrics and Family Medicine, 16(1), 53.
- Jiauy MA., Piao X., Mahfuz S. i wsp.: The interaction among gut microbes, the intestinal barrier and short chain fatty acids. Animal Nutrition 2022; 9, 159-174
- Krakowiak, O., & Nowak, R. (2015). Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka–znaczenie, rozwój, modyfikacje. Post Fitoter, 3, 193-200.
- Rooks MG., Garrett W.: Gut microbiota, metabolites and host immunity. Nat Rev Immunol 2016 May 27;16(6):341-52.
- Wiertsema, S. P., van Bergenhenegouwen, J., Garssen, J., & Knippels, L. M. (2021). The interplay between the gut microbiome and the immune system in the context of infectious diseases throughout life and the role of nutrition in optimizing treatment strategies. Nutrients, 13(3), 886.
- Foster, J. A., & Neufeld, K. A. M. (2013). Gut–brain axis: how the microbiome influences anxiety and depression. Trends in neurosciences, 36(5), 305-312.
- Park, D. H., Kim, J. W., Park, H. J., & Hahm, D. H. (2021). Comparative analysis of the microbiome across the gut–skin axis in atopic dermatitis. International Journal of Molecular Sciences, 22(8), 4228.
- Sanmiguel, C., Gupta, A., & Mayer, E. A. (2015). Gut microbiome and obesity: a plausible explanation for obesity. Current obesity reports, 4, 250-261.
- Lubomski M., Tan AH., Lim SY. i wsp.: Parkinson’s disease and the gastrointestinal microbiome. J Neurol 2020;267(9):2507-2523.
dr n. biol. med. Patrycja Szachta
Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w trakcie studiów doktoranckich w Klinice Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji medycznych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz rozdziałów w monografiach naukowych. Dyrektor ds. naukowych w Centrum Medycznym Vitaimmun. Posiada wieloletnie praktyczne i teoretyczne doświadczenie z zakresu utajonych nadwrażliwości pokarmowych oraz zaburzeń mikroflory jelitowej.
