Czynniki niszczące mikrobiom jelitowy i metody jego odbudowania

współpraca reklamowa, materiał sponsorowany

Niniejszy artykuł nie stanowi źródła porady medycznej (ani reklamy produktu). Treści zawarte w powyższym artykule są udostępniane wyłącznie w celach edukacyjnych i nie mogą zastąpić indywidualnej porady medycznej udzielanej przez lekarza lub farmaceutę. Należy zawsze zasięgnąć porady swojego lekarza lub innego wykwalifikowanego dostawcy usług zdrowotnych odnośnie sposobu leczenia zalecanego dla Państwa diagnozy lub stanu chorobowego. Nigdy nie należy lekceważyć porady medycznej ani opóźniać jej zasięgnięcia z powodu informacji przeczytanych na stronie internetowej.

Mikrobiom jelitowy pełni szereg istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Nie sposób pominąć korzystnego wpływu bakterii na perystaltykę jelit, regulację pracy układu odpornościowego czy też wytwarzania przez nie szeregu metabolitów korzystnych dla zdrowia, tzw. postbiotyków (Karbowiak M., 2020). Coraz więcej mówi się także o wpływie wywieranym przez mikrobiom na funkcjonowanie wątroby (oś jelito – wątroba), układu hormonalnego (np. estrabolom) czy nawet ośrodkowego układu nerwowego (oś jelito -mózg). Dbanie o prawidłowy układ ekosystemu jelitowego przynosi więc szereg wielowymiarowych korzyści prozdrowotnych. (Hawkins, K.G., 2020; Farhat, E.K., 2023).

Niestety tzw. dieta zachodnia oraz życie w krajach wysokouprzemysłowionych nie sprzyja zachowaniu prawidłowej mikrobioty. W konsekwencji zaburzenia flory bakteryjnej jelit występują u coraz większej grupy osób. (Trakman, G.L., 2021). Dysbakterioza jelitowa polega na redukcji liczebności bakterii prozdrowotnych, przy jednoczasowym namnożeniu mikrobów potencjalnie chorobotwórczych. Te ostatnie, tak zwane złe bakterie w jelitach w stanie zdrowia stanowią również autochtoniczną część mikrobioty, jednakże przy zachowaniu odpowiednio niewielkiej ich liczebności. (Wegielska, I., 2016)

Wiele czynników obecnych w codziennym życiu wpływa niekorzystnie na jelita oraz zamieszkujące przewód pokarmowy mikroby. Przykładowo, wpływ alkoholu na florę bakteryjną jelit jest negatywny i często prowadzi do problemów gastrycznych, szczególnie u osób, które często nadużywają wspomnianej używki.  (Gałecka, M., 2018).

Nie lepiej na kompozycję mikrobiomu wpływa stres, który jest niestety często pomijanym czynnikiem w rozważaniach na temat kondycji przewodu pokarmowego. Reakcja jelit na stres jest coraz intensywniej analizowana przede wszystkim w aspekcie istniejącej dwukierunkowej zależności pomiędzy jelitami a mózgiem (tzw. osi jelito mózg). Innymi słowy, stan przewodu pokarmowego przekłada się w znacznym stopniu na kondycję psychiczną i na odwrót. Z tego względu u osób z problemami gastrycznymi częstokroć obserwuje się występowanie zaburzeń nastroju, problemy z regeneracją psychiczną czy pogorszenie jakości snu. (Gulas, E., 2018).

W panteonie czynników negatywnie wpływających na kondycję jelit oraz mikrobiomu wymienić należy także nadużywanie leków (szczególnie antybiotyków, inhibitorów pompy protonowej czy też niesteroidowych leków przeciwzapalnych), nieprawidłową higienę życia czy też co ciekawe – sport wysokiego wyczynu. (Wegielska, I., 2016; Marlicz, W., 2014).

Osoby z problemami gastrycznymi częstokroć zadają sobie więc pytanie jak wspomóc jelita? Nieocenioną pomoc stanowią z pewnością suplementy czy leki wzmacniające mikrobiom jelitowy takie jak probiotyki, prebiotyki czy postbiotyki, z założeniem wyboru produktów wysokiej jakości, spełniających określone kryteria.

Nic jednak nie zastąpi podstawowej zasady prawidłowego mikrobiomu jakim jest właściwy sposób żywienia. Dieta na zdrowy mikrobiom jest stosunkowo prosta do wdrożenia. Bakteriom jelitowym należy dostarczyć odpowiednią ilość błonnika pokarmowego (warzywa, owoce, produkty pełnoziarniste). (Deehan, E. C., 2016). Dodatkowo dieta powinna opierać się na produktach niskoprzetworzonych i być możliwie jak najbardziej zróżnicowana. Jeśli nadal zadajemy sobie pytanie jak poprawić florę bakteryjną jelit z pewnością rozwiązaniem będzie także rezygnacja z nadmiaru cukrów prostych w diecie oraz produktów typu fast food. Odbudowa flory bakteryjnej jelit w oparciu o zmianę nawyków żywieniowych wymaga także rezygnacji, a przynajmniej ograniczenia produktów spożywczych bogatych w konserwanty i inne dodatki do żywności. (Szynal, K., 2021)

Widzimy więc, iż odpowiedź na pytanie jak przywrócić prawidłową florę bakteryjną jelit jest stosunkowo prosta. W pierwszej kolejności należy ograniczyć wpływ czynników wpływających negatywnie na mikrobiom jak nadużywanie leków, nadmiar stresu, używki czy niezdrowa dieta. Będzie to działanie u podstaw problemu. Drugim, nie mniej istotnym krokiem, będzie z kolei wdrożenie działań mających na celu odbudowę istniejących zaburzeń. Tu z pomocą przyjdą nam nie tylko probiotyki, ale także – albo – przede wszystkim dieta dla zdrowego mikrobiomu.

1. Karbowiak, Marcelina, and D. Zielinska. „Postbiotyki-właściwości, zastosowanie i wpływ na zdrowie człowieka.” Żywność Nauka Technologia Jakość 27.2 (2020).
2. Hawkins, Kyle G., et al. „The microbiome and the gut‐liver‐brain axis for central nervous system clinical pharmacology: challenges in specifying and integrating in vitro and in silico models.” Clinical Pharmacology & Therapeutics 108.5 (2020): 929-948.
3. Farhat, Esma Karahmet, et al. „Functional biotransformation of phytoestrogens by gut microbiota with impact on cancer treatment.” The Journal of Nutritional Biochemistry (2023): 109368.
4. Trakman, Gina L., et al. „Diet and gut microbiome in gastrointestinal disease.” Journal of Gastroenterology and Hepatology 37.2 (2022): 237-245.
5. Węgielska, Iwona, and Joanna Suliburska. „Wpływ leków na mikroflorę jelitową.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 7. No. 1. 2016.
6. Marlicz, Wojciech. „Wysiłek fizyczny a mikroflora przewodu pokarmowego—Znaczenie probiotyków w diecie sportowców.” Forum Zaburzeń Metabolicznych. Vol. 5. No. 3. 2014.
7. Gałecka, Mirosława, Anna M. Basińska, and Anna Bartnicka. „Znaczenie mikrobioty jelitowej w kształtowaniu zdrowia człowieka—implikacje w praktyce lekarza rodzinnego.” Forum Medycyny Rodzinnej. Vol. 12. No. 2. 2018.
8. Gulas, Ewelina, et al. „Jak mikrobiologia może wpływać na psychiatrię? Powiązania między florą bakteryjną jelit a zaburzeniami psychicznymi.” Psychiatr. Pol 52.6 (2018): 1023-1039.
9. Deehan, Edward C., and Jens Walter. „The fiber gap and the disappearing gut microbiome: implications for human nutrition.” Trends in Endocrinology & Metabolism 27.5 (2016): 239-242.
10. Szynal, Kamila, et al. „Żywność przetworzona i dodatki do żywności w kontekście dysbiozy oraz jej konsekwencji zdrowotnych.” Postępy Mikrobiologii 60, (2021).

dr n. biol. med. Patrycja Szachta

Stopień doktora nauk biologicznych uzyskała w trakcie studiów doktoranckich w Klinice Gastroenterologii Dziecięcej i Chorób Metabolicznych Uniwersytetu Medycznego w Poznaniu. Autorka licznych publikacji medycznych w czasopismach polskich i zagranicznych oraz rozdziałów w monografiach naukowych. Dyrektor ds. naukowych w Centrum Medycznym Vitaimmun. Posiada wieloletnie praktyczne i teoretyczne doświadczenie z zakresu utajonych nadwrażliwości pokarmowych oraz zaburzeń mikroflory jelitowej.